Εγκεφαλική σήψη

Λέξεις που χαρακτηρίζουν το 2024

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις της Οξφόρδης επέλεξαν να αναδείξουν μια λέξη ή φράση ως λέξη της χρονιάς, μια λέξη δηλαδή που αντικατοπτρίζει τη διάθεση της κοινωνίας και τις συζητήσεις που διεξάγονται στη δημόσια σφαίρα, συμβάλλοντας στη γενικότερη διαμόρφωση του έτους.

Η λέξη-φράση του 2024 είναι το brain rot. Η εγκεφαλική σήψη. Ως τέτοια ορίζεται η φερόμενη επιδείνωση της ψυχικής και διανοητικής κατάστασης ενός ατόμου, ιδίως ως αποτέλεσμα της υπερκατανάλωσης περιεχομένου (ειδικά διαδικτυακού περιεχομένου) που θεωρείται επιφανειακό ή ανούσιο.

Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της εγκεφαλική σήψης εντοπίστηκε το 1854 στο βιβλίο του Χένρι Ντέιβιντ Θορώ, Γουόλντεν (Walden), το οποίο αναφέρει τις εμπειρίες του συγγραφέα από τον απλό τρόπο ζωής στη φύση. Ο Θορώ επικρίνει την τάση της κοινωνίας να υποτιμά τις σύνθετες ιδέες ή εκείνες που μπορούν να ερμηνευτούν με πολλαπλούς τρόπους, προς όφελος των απλών, και θεωρεί ότι αυτό είναι ενδεικτικό μιας γενικής μείωσης της πνευματικής και διανοητικής προσπάθειας:

Ενώ η Αγγλία προσπαθεί να θεραπεύσει τη σήψη της πατάτας, δεν θα προσπαθήσει κανείς να θεραπεύσει τη σήψη του εγκεφάλου - που επικρατεί τόσο πολύ ευρύτερα και μοιραία;

Τα τελευταία χρόνια, ένα πλήθος από ακαδημαϊκές έρευνες καταδεικνύουν ότι η υπερβολική χρήση του διαδικτύου φαίνεται να συρρικνώνει, κυριολεκτικά, τη φαιά ουσία μας, να μειώνει τη διάρκεια συγκέντρωσής μας (το λεγόμενο attention span), να αποδυναμώνει τη μνήμη μας και να επηρεάζει τις γνωστικές μας διεργασίες.

Μιλώντας για τη φετινή διαδικασία επιλογής και τη νικήτρια φράση του 2024, ο Κάσπερ Γκράθγουόλ (Casper Grathwohl), Πρόεδρος του Oxford Languages, δήλωσε:

Ανατρέχοντας στις Λέξεις της Χρονιάς της Οξφόρδης τα τελευταία είκοσι χρόνια, μπορεί κανείς να διακρίνει την αυξανόμενη ενασχόληση της κοινωνίας με το πώς εξελίσσονται οι ψηφιακές μας ζωές, καθώς και το πώς η κουλτούρα του διαδικτύου διεισδύει σε τόσα πολλά στοιχεία του ποιοι είμαστε και για τί μιλάμε. Η περσινή νικήτρια λέξη, το «rizz», ήταν ένα ενδιαφέρον παράδειγμα του πώς η γλώσσα διαμορφώνεται, παίρνει σχήμα και διαδίδεται όλο και περισσότερο μέσα στις διαδικτυακές κοινότητες. Το «brain rot» αναφέρεται σε έναν από τους αντιληπτούς κινδύνους της ψηφιακής ζωής και στον τρόπο που χρησιμοποιούμε τον ελεύθερο χρόνο μας. Φαίνεται σαν ένα φυσικό επόμενο κεφάλαιο στη συζήτηση για την ανθρωπότητα και την τεχνολογία. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσοι πολλοί ψηφοφόροι αγκάλιασαν τον όρο, επιλέγοντάς τον ως τη λέξη της χρονιάς.

Με συναρπάζει το γεγονός ότι ο όρος brain rot έχει υιοθετηθεί από τη Γενιά Z και τη Γενιά Άλφα, τις κοινότητες που σε μεγάλο βαθμό ευθύνονται για τη χρήση και τη δημιουργία του ψηφιακού περιεχομένου στο οποίο αναφέρεται ο όρος. Αυτές οι κοινότητες ενίσχυσαν τη φράση μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του ίδιου μέσου που λέγεται ότι προκαλεί την εγκεφαλική σήψη. Αυτό καταδεικνύει έναν κάπως πονηρό αυτοσαρκασμό στις νεότερες γενιές σχετικά με τον επιβλαβή αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που έχουν κληρονομήσει.

Brat, manifest, enshittification και kakistocracy

Ενδιαφέρουν έχουν, επίσης, και οι υπόλοιπες λέξεις που άλλες εκδόσεις θεώρησαν ότι χαρακτηρίζουν το 2024. Το Λεξικό Κόλινς επέλεξε το brat, ένα επίθετο που, λέει, απέκτησε μια νέα έννοια μέσα από την επιτυχία του ομώνυμου άλμπουμ της Charli XCX. Το brat ενέπνευσε ένα παγκόσμιο πολιτιστικό φαινόμενο και μια αισθητική που χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία και ηδονιστική συμπεριφορά.

Το Λεξικό του Κέιμπριτζ επέλεξε το manifest. Manifest σημαίνει να φαντάζεσαι να πετυχαίνεις αυτό που θέλεις, πιστεύοντας ότι έτσι θα το κάνεις πιο πιθανό να συμβεί.

Η λέξη της χρονιάς για το Αυστραλιανό Λεξικό Μακουάιρι ήταν το enshittification - μια λέξη που στα ελληνικά θα μπορούσαμε να αποδώσουμε ως σκουπιδοποίηση: H σταδιακή υποβάθμιση μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος που προκαλείται από τη μείωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, ιδίως μιας διαδικτυακής πλατφόρμας, ως συνέπεια της επιδίωξης κέρδους.

Και, τέλος, ο Economist επέλεξε το kakistocracy - αυτό μάλλον δε χρειάζεται ούτε μετάφραση, ούτε επεξήγηση.

'Tis the season to be gifting

Η Καθημερινή Φυσική είναι ένα, αν μη τι άλλο, περίεργο και ριψοκίνδυνο πρότζεκτ ετούτη την εποχή της εύκολης, γρήγορης και επιφανειακής πληροφορίας. Ο ρυθμός με τον οποίο παράγεται το περιεχόμενο δεν αρέσει στους αλγόριθμους των κοινωνικών δικτύων. Το ίδιο το περιεχόμενο, δε, δε θα γίνει ποτέ φοβερά viral ή mainstream - κάτι που επηρεάζει ακόμα περισσότερο τη βιωσιμότητά του.

Τουλάχιστον, όμως, μπορώ να λέω ότι δε συμβάλλω στο φαινόμενο της εγκεφαλικής σήψης. Ελπίζω.

Αυτό είναι το μότο του πρότζεκτ και αυτό θα εξακολουθήσει να είναι για όσο χρόνο παραμένει ζωντανό: Κόντρα στην τάση της εποχής, η Καθημερινή Φυσική παρέχει περιεχόμενο που έχει σημασία.

Αν εκτιμάτε αυτή την προσέγγιση και αν θέλετε να λαμβάνετε κάθε δύο εβδομάδες στο email σας πράγματα που προκαλούν τη σκέψη, μακριά από τη χλαπαταγή των κοινωνικών δικτύων, έχω ετοιμάσει μια ειδική χριστουγεννιάτικη προσφορά για εσάς.

🎁 Κάντε δώρο στον εαυτό σας ή σε κάποιον αγαπημένο σας άνθρωπο

-20% για ετήσιες συνδρομές μέχρι 31/12/24.

🎁 Κάντε δώρο σε έναν, δύο, τρεις ή χίλιους δεκατρείς

-25% για ομαδικές ετήσιες συνδρομές μέχρι 31/12/24.