Πόσων χρονών πιστεύετε ότι είστε;
Η υποκειμενική αντίληψη μιας αντικειμενικής πραγματικότητας
Είμαι 34. Είμαι ένας, συμβατικά, νέος άνθρωπος. Νιώθω νέος. Βρίσκω ακόμα ενδιαφέροντα τα πράγματα που έβρισκα και όταν ήμουν νεότερος: Τη γυμναστική, τις βραδινές εξόδους και τα ξενύχτια, τα ταξίδια και τα βιντεοπαιχνίδια. Βλέπω ακόμα ταινίες ή σειρές με κινούμενα σχέδια (για τους πιο παλιούς, με μικιμάο) και γελάω ακόμα με αποσπάσματα του Μπομπ Σφουγγαράκη.
Για πόσο ακόμα επιτρέπεται να λέω στον εαυτό μου, αλλά και στους υπόλοιπους, ότι είμαι νέος; Αν ο μέσος όρος του προσδόκιμου ζωής είναι κάπου στα 80 χρόνια, απέχω μόλις 6 από το να θεωρούμαι, κυριολεκτικά, μεσήλικας - αν και, τα περισσότερα λεξικά τοποθετούν τη μέση ηλικία μεταξύ 45 και 65. Όμως, κοινωνικά, αισθάνομαι περισσότερο κοντά με ανθρώπους έως και 14 χρόνια μικρότερους από εμένα (δηλαδή κοντά στα 20), παρά με εκείνους που είναι 14 χρόνια μεγαλύτεροι (δηλαδή κοντά στα 50). Νιώθω ότι με τους μικρότερους έχουμε περισσότερο κοινό έδαφος, βιώματα και προτιμήσεις· μια θέση που κλονίζεται σημαντικά όταν η συζήτηση μαζί τους στραφεί προς τα «παιδικά» με τα οποία μεγαλώσαμε και τις ταινίες και τη μουσική που σημάδεψαν την εφηβική μας ηλικία. Ή όταν προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω την αργκό τους.
Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας μέσα στον χρόνο έχει δύο πλευρές: Υπάρχει η αντικειμενική ηλικία (οι περιφορές που έχουμε κάνει γύρω από το μητρικό μας άστρο) και υπάρχει και η υποκειμενική - η ηλικία που αισθανόμαστε ότι είμαστε, η ηλικία με την οποία ταυτιζόμαστε. Αυτό, φυσικά, δεν είναι κάτι καινούργιο. Διάφορες μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί πάνω στο θέμα. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2006 που έγινε σε πληθυσμό της Δανίας, εντόπισε πως, κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι πάνω από 40 νιώθουν 20% μικρότεροι από την πραγματική τους ηλικία. Δεν είναι ανάγκη να πάρετε αυτή τη μελέτη ως ευαγγέλιο (θα έλεγα, μάλιστα, να μην αντιμετωπίζετε καμία μελέτη ψυχολογίας ως ευαγγέλιο), όμως μπορείτε να δοκιμάσετε να ρωτήσετε τους γονείς σας, τους φίλους ή τους συναδέλφους σας: Πόσων ετών είστε; Πόσων ετών αισθάνεστε; Όσο πιο μεγάλοι είναι οι άνθρωποι, τόσο μεγαλύτερο είναι συνήθως το χάσμα μεταξύ αντικειμενικής και υποκειμενικής ηλικίας.
Το οποίο, αν το καλοσκεφτείτε, είναι λιγάκι παράξενο. Σίγουρα τα περισσότερα από εμάς δεν πιστεύουμε πως είμαστε πιο κοντά ή πιο ψηλά απ' ό,τι είμαστε στην πραγματικότητα. Δεν πιστεύουμε ότι έχουμε μικρότερα αφτιά, μεγαλύτερη μύτη ή πιο σγουρά μαλλιά. Γνωρίζουμε αρκετά καλά πού βρίσκεται το σώμα μας μέσα στον χώρο, αυτό που φαίνεται να δυσκολεύομαστε να κάνουμε είναι να τοποθετήσουμε τον εαυτό μας μέσα στον χρόνο.
Κοιτάζω το πρόσωπό μου στον καθρεφτή καθημερινά. Εκτός από μια, δυο άσπρες τρίχες εδώ κι εκεί και μια υποψία ρυτίδας σε σχήμα ποδιού χήνας γύρω από τα μάτια, δεν εντοπίζω κάποιο έντονο σημάδι γήρανσης επάνω μου. Στο μυαλό μου, τα τελευταία 10 χρόνια, έχω μείνει εξωτερικά πάνω κάτω ο ίδιος. Το πιστεύω αυτό, μέχρι να δω κάποια φωτογραφία απ' όταν ήμουν 24.
Πώς γίνεται, άραγε, 50άρηδες να αισθάνονται 40 και 70άρηδες να αισθάνονται 55; Μια άλλη μελέτη, του 1989, περιέγραψε το φαινόμενο ως «μια μορφή αμυντικής άρνησης με την οποία οι άνθρωποι αποστασιοποιούνται από το στίγμα που συνδέεται με το γήρας». Υποστηρίζει και κάτι ακόμα που έχει ενδιαφέρον - ενώ οι μεγαλύτεροι θεωρούν τους εαυτούς τους μικρότερους και ενώ η υποκειμενική και η αντικειμενική ηλικία των νεότερων ενηλίκων συνήθως ταυτίζεται, υπάρχει μια ηλικιακή ομάδα που βιώνει τα πράγματα από την εντελώς αντίθετη πλευρά: Οι έφηβοι. Πολλοί άνθρωποι στην εφηβεία έχουν την αίσθηση πως η υποκειμενική τους ηλικία είναι μεγαλύτερη από την πραγματική - θεωρούν τους εαυτούς τους πιο ώριμους από τους συνομήλικούς τους και πασχίζουν οι μεγαλύτεροι να τους πάρουν στα σοβαρά και να τους δουν ως ισότιμους.
Η Καθημερινή Φυσική συνεχίζει να υπάρχει γιατί άνθρωποι σαν κι εσάς την υποστηρίζουν. Εάν βρίσκετε τη δουλειά μας αξιόλογη μπορείτε να την υποστηρίξετε στο Patreon ή αναβαθμίζοντας τη συνδρομή σας.
Δεν μπορεί να υπάρξει υποκειμενική ηλικία ανεξάρτητη από τις κοινωνικές προσδοκίες. Αποφεύγουμε να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως μεγαλύτερο εξαιτίας όλων των αρνητικών συνειρμών που αυτό κουβαλάει. Η γήρανση συνοδεύεται από το τέλος του αυθορμητισμού και της διασκέδασης, την παύση της σεξουαλικής ζωής, την ασθένεια, την ανημποριά και φυσικά, τον θάνατο. Σε αντιδιαστολή, χαρακτηρηστικά όπως το να είσαι δραστήριος, ελκυστικός και παραγωγικός συνδέονται με τη νεότητα, συνεπικουρούμενα και τροφοδοτούμενα από μια βιομηχανία θεάματος που αντιμετωπίζει τη νεότητα ως το ύψιστο αγαθό - που ανήκει, βέβαια, αποκλειστικά στους νέους. Αν είσαι πάνω από 50 το μόνο που σου απομένει είναι να μεγαλώσεις τη νέα γενιά εργαζόμενων και φορολογούμενων. Αλίμονο αν είσαι ακόμα άνετος/άνετη με τη σεξουαλικότητά σου, ντύνεσαι μη συντηρητικά και διασκεδάζεις στους χώρους και με τρόπους που διασκεδάζουν οι νεότεροι. Αλίμονο, δηλαδή, αν έχεις ακόμα όρεξη για ζωή. Ειδικά αν είσαι γυναίκα, καλό θα ήταν να ανοίξεις μια τρύπα για να κρυφτείς και να αποχωρήσεις ήσυχα ήσυχα από τα τεκταινόμενα.
Staying delulu is the solulu
Είναι κλισέ, αλλά ίσως η ηλικία είναι πράγματι μόνο ένας αριθμός. Δε χρειάζεται να ζεις σε μια πλάνη (να είσαι delulu που λέει και η νεολαία, εκ του delusional) για να αισθάνεσαι νέος. Οι άσπρες τρίχες και η σάπια μου η μέση που με πονάει από τις πολλές ώρες που κάθομαι σε τούτη την καρέκλα μού υπενθυμίζουν αδιάκοπα ότι δεν είμαι πλέον 20, αλλά δε χρειάζεται να τα αφήνω να καθορίζουν τη ζωή μου. Αντιθέτως, προσπαθώ να τα βλέπω σαν παράσημα, σημάδια μιας ζωής που έχει διάρκεια και ενδιαφέρον, αναπόσπαστα κομμάτια του εαυτού μου.
Αν η άποψή μου έχει οποιαδήποτε αξία, σας προτρέπω να παραμένετε αμετανόητα ενεργοί, σωματικά και νοητικά. Πάντα θα υπάρχουν περισσότερα πράγματα να κάνετε και να ανακαλύψετε. Και αν βρείτε κι άλλους θετικούς, δυναμικούς και δραστήριους ανθρώπους για να μοιραστείτε τον χρόνο σας, γραπωθείτε πάνω τους και μην τους αφήστε να φύγουν ακόμα καλύτερα. Είτε είναι μικρότεροι, είτε μεγαλύτεροι, μπορούν να φέρουν νέες προοπτικές στη ζωή σας και να σας προκαλέσουν να δείτε τον κόσμο διαφορετικά. Η νεότητα (για χάρη έλλειψης κάποιας καλύτερης λέξης) δεν είναι αποκλειστικά προνόμιο των νέων, είναι μια νοοτροπία που μπορούμε να καλλιεργήσουμε.
Να είστε, επίσης, ευγενικοί με τους εαυτούς σας. Είναι εύκολο να πέσει κανείς στην παγίδα να συγκρίνει τον εαυτό του με τη νεολαγνεία που είναι διάχυτη στα μέσα μαζικής κουλτούρας. Να αποδέχεστε τον εαυτό σας όπως είναι. Τα χρόνια που έχουμε πάνω μας δεν είναι κατάρα αλλά ευλογία. Μακάρι να ζήσουμε τόσα και άλλα τόσα και μακάρι να τα ζήσουμε όπως θέλουμε.
Δεν είμαι σίγουρος γιατί αυτό το γράμμα κατέληξε σε ένα life coaching λογύδριο, αλλά να που έγινε. Ας είναι. Το αγκαλιάζω και το πάω ακόμα παραπέρα: Carpe diem συντρόφια. Ή YOLO, όπως θα έλεγε η γενιά μου. Δεν ξέρω τι λένε σήμερα.
Minisodes: Ένα καινούργιο πράμα
Ετούτη και την προηγούμενη εβδομάδα δημοσίευσα δύο mini episodes, δύο minisodes, στο Instagram και στο Tik Tok. Σκέφτομαι πως αυτό θα ήταν κάτι που θα μπορούσα να καθιερώσω ενδιάμεσα από τα μεγάλα επεισόδια στο YouTube, γιατί, αν κάτι έλειπε από τη ζωή μου, αυτό είναι ένα καινούργιο πρότζεκτ που απαιτεί δημιουργική σκέψη και ενέργεια. Εν πάση περιπτώσει, μέχρι εγώ να ξεφουσκώσω εντελώς από ιδέες και να καταρρεύσω δημόσια και θεαματικά, εσείς μπορείτε να δείτε τα minisodes παρακάτω. Μελλοντικά ίσως ανέβουν και στο YouTube. Οποιοδήποτε feedback είναι ευπρόσδεκτο.
Πόσοι διαφορετικοί άνθρωποι μπορούν να υπάρξουν;
Εντροπία: Μια διαισθητική κατανόηση
Mπορείτε να τα βρείτε και στο Tik Tok.
Keep reading with a 7-day free trial
Subscribe to Καθημερινή Φυσική to keep reading this post and get 7 days of free access to the full post archives.