Το πιο δροσερό καλοκαίρι της υπόλοιπης ζωής μας
Καθώς ο καύσωνας επελαύνει (ξανά) και η χώρα καίγεται (ξανά) θέλω να σας εκμυστηρευθώ κάτι. Συνήθως μέσα από την Καθημερινή Φυσική προσπαθώ να διατηρώ μια αισιόδοξη ματιά. Το πρότζεκτ είναι ανάλαφρο και χαριτωμένο και μέσω αυτού προσπαθώ να μοιράζομαι μαζί σας τα πράγματα που με ενθουσιάζουν και βρίσκω ενδιαφέροντα, πασπαλισμένα ενίοτε με λίγες δόσεις σαρκασμού γιατί δε θέλω να παίρνω ούτε τη ζωή ούτε και τον εαυτό μου πολύ στα σοβαρά. Μπορώ να πω με βεβαιότητα πως δε χρειάζεστε περισσότερες υπενθυμίσεις μέσα στη μέρα σας για το πόσο άσχημα είναι ή πάνε τα πράγματα. Ωστόσο, όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, η ειλικρινής μου άποψη, η ειλικρινής μου, όχι απαισιόδοξη για λόγους αιχμηρότητας αλλά άποψη απαισιόδοξη που έχει προκύψει ύστερα από πολύ διάβασμα και πολλή τριβή με το αντικείμενο και πολλή σκέψη, είναι ότι δεν πρόκειται να λύσουμε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Δεν μπορούμε.
Το ανθρώπινο είδος είναι τρομερά ανθεκτικό. Έχουμε επιβιώσει δεκάδες χιλιάδες χρόνια ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και νομάδες εκτεθειμένοι στις μολύνσεις και τις κακουχίες. Έχουμε περάσει παγκόσμιους πολέμους, πανδημίες και κάθε λογής φυσικές καταστροφές. Η κλιματική αλλαγή είναι κάτι άλλο. Κάτι πολύ διαφορετικό απ' οτιδήποτε έχουμε μέχρι στιγμής αντιμετωπίσει. Και κάτι για το οποίο το μυαλό μας δε διαθέτει τα απαραίτητα γνωστικά εργαλεία να διαχειριστεί.
Πρώτον, το πρόβλημα δε μοιάζει επείγον.
Κατά τα φαινόμενα, είμαστε αρκετά καλοί στο να αντιμετωπίζουμε επείγουσες καταστάσεις. Το εμβόλιο κατά της COVID-19 αναπτύχθηκε μέσα σε λίγους μήνες και διανεμήθηκε (ομολογουμένως όχι ισόποσα) σε όλον τον κόσμο μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Περίπου ενάμιση χρόνο μετά το πρώτο εμβόλιο είχαμε σχεδόν σταματήσει να ασχολούμαστε με την πανδημία. Από την άλλη, η κλιματική αλλαγή συμβαίνει αργά και σταδιακά από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να απελευθερώνουν ανεξέλεγκτες ποσότητες αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, δηλαδή από τη Βιομηχανική Επανάσταση κι έπειτα. Είναι ένα δηλητήριο που αρρωσταίνει την κοινωνία μας αργά και βασανιστικά. Επειδή δεν είναι επείγον, επειδή δε βλέπουμε την κλιματική αλλαγή να εξελίσσεται ΤΩΡΑ μπροστά στα μάτια μας ώστε να πούμε "να, κοιτάξτε, αυτό είναι κλιματική αλλαγή" όπως οι εκατοντάδες νεκροί στην Ιταλία και στην Ισπανία στην αρχή της πανδημίας, επειδή δεν είναι σημειακά εντοπίσιμες οι επιπτώσεις της, μας δημιουργείται η εντύπωση ότι το πρόβλημα μπορεί να περιμένει. Στο τραγούδι του "Spike Lee" ο ΛΕΞ ραπάρει: "Ανησυχεί μη λιώσουν οι πάγοι και πνιγούμε απ' τα κύματα - της λέω ξέχνα τα αυτά, εδώ είναι Βαλκάνια έχουμε άλλα προβλήματα". Έχουμε άλλα, πιο επείγοντα προβλήματα. Ο κόσμος φτωχοποιείται. Τα πάντα έχουν ακριβύνει. Η ανισότητα αυξάνεται. Κάθε χρόνο καίγεται η μισή Ελλάδα και η Ουκρανία ακόμα έχει πόλεμο. Ποιος ασχολείται τώρα με την κλιματική αλλαγή; Έτσι, η κλιματική αλλαγή μοιάζει κάτι μακρινό και αόριστο του οποίου την ύπαρξη αναγνωρίζουμε μόνο όταν μας συμφέρει πολιτικά (συνήθως για να της μεταθέσουμε κομμάτι της ευθύνης δικών μας ανεπαρκειών, λες και δεν το προκαλέσαμε οι ίδιοι στους εαυτούς μας, λες κι έπεσε ξαφνικά από τον ουρανό). Θέτουμε μετριοπαθείς στόχους σε αυθαίρετες χρονολογίες που τελειώνουν σε "0" ή "5" αλλά εντάξει, δεν είναι ανάγκη να σκοτωθούμε κιόλας. Και αν κάποια χώρα δεν πιάσει τους στόχους ή υπαναχωρήσει στην πορεία δε χάθηκε και ο κόσμος. Δεν είναι δα ότι υπονομεύει και όλο το μέλλον της ανθρωπότητας. Θα ξαναπροσπαθήσουμε την επόμενη φορά.
Δεύτερον, η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ήδη κι εμείς δεν έχουμε ακόμα την απαραίτητη τεχνολογία.
Έχουμε χτίσει τις σύγχρονες κοινωνίες στην αφθονία της ενέργειας. Όλο το καπιταλιστικό σύστημα βασίζεται σε αυτό. Δεν είναι μόνο το ηλεκτρικό ρεύμα που φτάνει στα σπίτια μας το πρόβλημα. Είναι και οι μεταφορές, η γεωργία και η κτηνοτροφία, η βιομηχανία αλλά και η θέρμανση και η ψύξη που χρησιμοποιούμε στα σπίτια και στα μαγαζιά μας. Για κάποια από αυτά υπάρχουν ίσως λύσεις αν γίνουν τεράστιες επενδύσεις και μια συντονισμένη και παγκόσμια προσπάθεια που θα βρει τη στήριξη των πολιτών. Για κάποια άλλα προς το παρόν δεν υπάρχει εναλλακτική. Δεν μπορούμε να έχουμε αεροπλάνα και δεξαμενόπλοια που λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα. Δεν υπάρχει κάποια γνωστή μέθοδος για την παραγωγή τσιμέντου που να μην εκπέμπει αέρια θερμοκηπίου. Όπως και για την παραγωγή πλαστικών. Και του κρέατος και των γαλακτοκομικών προϊόντων επίσης. Για να φτάσουν οι εκπομπές αερίων απ' όλα αυτά στο "μηδέν", ή εν πάση περιπτώσει πολύ κοντά στο "μηδέν", απαιτούνται τεράστια τεχνολογικά άλματα για τα οποία δε νομίζω πως έχουμε αρκετό χρόνο.
Τρίτον, το ζήτημα είναι εξαιρετικά περίπλοκο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Από πού να το πιάσεις; Οι πλούσιες χώρες κωλυσιεργούν γιατί η παγκοσμιοποιημένη αγορά είναι αυτοκτονικά ανταγωνιστική. Τα λόμπι των πετρελαιοβιομηχανιών ασκούν ακατάπαυστες πολιτικές πιέσεις ενώ παράλληλα παραπληροφορούν τον κόσμο και υπονομεύουν συστηματικά τα επιστημονικά δεδομένα. Αλλά ακόμα και αν η Ευρώπη ή η Αμερική σταματήσουν αύριο κιόλας να υπερχειλίζουν την ατμόσφαιρα με διοξείδιο του άνθρακα, δεν αρκεί. Οι αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία ξεκίνησαν πρόσφατα την πλήρη εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων. Με τον καιρό, αναπόφευκτα, θα αρχίσουν να μπαίνουν στο παιχνίδι όλο και περισσότερες χώρες. Ποιος κάτοικος των καλομαθημένων, παραχαϊδεμένων πλούσιων χωρών που τόσα χρόνια ζούσαν εις βάρος των υπολοίπων μπορεί στ' αλήθεια να τους πει να ανακόψουν την ανάπτυξή τους επειδή οι χώρες τους τους τελευταίους αιώνες έχουν φτάσει την κατάσταση εκεί πού είναι;
Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής απαιτεί άμεσες, επείγουσες, ριζοσπαστικές λύσεις παρόλο που δε μοιάζει ούτε άμεσο, ούτε επείγον. Πρέπει για τα επόμενα χρόνια να ρίχνουμε πάνω του χρόνο, πόρους και πολιτικό κεφάλαιο με το τσουβάλι. Αλλά δεν πρόκειται να το κάνουμε. Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να διαχειριστούν ένα τόσο μεγάλο, πολυεπίπεδο και μακροπρόθεσμο πρόβλημα. Ορισμένοι ζουν σε άρνηση και προτιμούν να αγνοήσουν την πραγματικότητα παρά να βρεθούν απέναντι στο υπαρξιακό άγχος που δημιουργεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Αυτοί που βρίσκονται στις νευραλγικές θέσεις που τους επιτρέπουν όντως να κάνουν κάτι έχουν απέναντι τους όλο το καπιταλιστικό τερατούργημα. Και όλοι οι υπόλοιποι έχουμε εγκλωβιστεί μέσα στη γεμάτη ανέσεις καθημερινότητά μας και χλευάζουμε οποιαδήποτε συζήτηση για πισωγύρισμα. Δυσκολευόμαστε να δεχτούμε την ελάχιστη των ενοχλήσεων, καλαμάκια που παπαριάζουν μετά από λίγη ώρα και καπάκια που δεν αφαιρούνται από τα μπουκάλια. Θεωρούμε ότι οι παροχές του σύγχρονου τρόπου ζωής είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας και τις έχουμε κερδίσει με την αξία μας.
Αυτός ο καύσωνας θα περάσει. Οι πυρκαγιές θα σβήσουν. Θα έρθει ο χειμώνας, θα κλειστούμε στα σπίτια μας, θα συνεχίσουμε να καίμε πετρέλαιο και ρεύμα και λιγνίτη για να ζεσταθούμε. Έπειτα θα έρθει το επόμενο καλοκαίρι, με περισσότερη ζέστη και μεγαλύτερους καύσωνες και περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αλλά κι αυτό θα περάσει. Και το επόμενο. Αλλά κάθε επόμενο θα είναι και λιγάκι χειρότερο και μη αναστρέψιμο. Κι εμείς θα το υπομένουμε γιατί αυτό κάνουμε, υπομένουμε, αντέχουμε και προσαρμοζόμαστε. Σαν ανέμελοι βάτραχοι που σιγοβράζουν στην κατσαρόλα. Μέχρι που κάποιοι από εμάς δε θα μπορούν να το κάνουν πια. Γιατί αυτό είναι το πιο δροσερό καλοκαίρι της υπόλοιπης ζωής μας.
Δεν υποστηρίζω πως το είδος μας θα εκλείψει. Είπαμε, υπομένουμε, αντέχουμε και προσαρμοζόμαστε. Κάπως, κάπου, κάποτε, θα βρεθεί μια λύση που θα επιτρέψει την επιβίωση κάποιων, μάλλον προύχοντων - για λίγο ακόμα. Ίσως να είναι κάποιο σύστημα δέσμευσης άνθρακα ή, δεν ξέρω, ίσως οι μελλοντικές γενιές μετακομίσουν στην Ανταρκτική ή κάτω από τη γη, όπως σε κάτι ταινίες. Όμως δε θα λύσουν το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Θα μάθουν να ζουν με αυτό.
Στην παρακάτω φωτογραφία το πώς φαντάζεται η Τεχνητή Νοημοσύνη DALL-E τη φράση "climate change". Δεν έχω ιδέα τι συμβαίνει εκεί πέρα αλλά κάτι φαίνεται να ξέρει.
λινξ για περισσότερο διάβασμα
Ένα ακόμα άρθρο για την κλιματική αλλαγή: Και αν σταματούσαμε να υποκρινόμαστε;. Εδώ ο αρθρογράφος υποστηρίζει πως ίσως είναι καιρός να πάψουμε να υποκρινόμαστε πως η κατάσταση είναι αναστρέψιμη και να αρχίσουμε να επικεντρωνόμαστε στο τι θα κάνουμε για να είναι η ζωή μας πιο υποφερτή στο μεσοδιάστημα.
Δύο special reports της Καθημερινής για τις πυρκαγιές και την κλιματική κρίση: Χάνουμε τη μάχη; , Η εποχή των καυσώνων.
Γιατί το ελληνικό σύστημα δασοπυρόσβεσης είναι τόσο αναποτελεσματικό;
Ήρθε το τέλος της ζωής όπως την ξέραμε; Ένα podcast του News247.
Και δύο βιβλία που δεν έχω διαβάσει αλλά θα ήθελα στο μέλλον: Ακατοίκητη Γη και The Climate Book.
και μερικά λινξ για άλλα θέματα
Το Έπος της Τουιτεράδας ή πώς μια πλατφόρμα με εκατομμύρια χρήστες καταβαραθρώνεται.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που νιώσατε ότι βαριέστε; Μια συζήτηση με τον ψυχίατρο-ψυχαναλυτή Σάββα Σαββόπουλο.
Αν δεν το έχετε πάρει χαμπάρι στο Χόλιγουντ γίνεται ένας μικρός χαμούλης με τις απεργίες των σεναριογράφων και τον ηθοποιών. Εδώ η Fran Drescher, γνωστή από τον ρόλο της ως "νταντά" δίνει μια ομιλία ως πρόεδρος του σωματείου της κι εδώ ένα από τους σεναριογράφους του "The Bear" δίνει μια πολύ σύντομη απάντηση στον CEO της Disney, Bob Iger.
Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό το βίντεο είναι scripted αλλά ενδέχεται ο Ryan Gosling να είναι μια κωμική ιδιοφυία.
Η Καθημερινή Φυσική συνεχίζει να υπάρχει γιατί άνθρωποι σαν κι εσάς την υποστηρίζουν. Εάν βρίσκετε τη δουλειά μας αξιόλογη μπορείτε να την υποστηρίξετε στο Patreon ή πατώντας το παρακάτω κουμπί.