Η επιστήμη δεν μπορεί να αποδείξει τίποτα | Μέρος Β'

Παραγωγική λογική, επαγωγική λογική και διαψευσιμότητα

Στο προηγούμενο γράμμα (Η Επιστήμη δεν αποδεικνύει τίποτα | Μέρος Α) πιάσαμε το θέμα των «αποδείξεων» και πώς αυτές αντιμετωπίζονται μέσα στην επιστήμη. Μιλήσαμε για την παραγωγική λογική, για το «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» του Ντεκάρτ και για το πώς δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ πραγματικά σίγουροι ότι δεν είμαστε απλώς εγκέφαλοι στο κενό που ονειρεύονται ότι είναι άνθρωποι.

🧠💤🚶‍♂️

Ακόμα όμως και αν μπορούσαμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει, και πάλι δεν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη για να αποδείξουμε οτιδήποτε. Ο λόγος γι' αυτό είναι ένας από τους τύπους συλλογιστικής που χρησιμοποιούμε για να κάνουμε επιστήμη: Η Επαγωγή.

Το πρόβλημα της επαγωγής 🕵️‍♂️

Το 1739, πριν καλά καλά η φιλοσοφία της επιστήμης καθιερωθεί ως διακριτός γνωστικός κλάδος, ο Ντέιβιντ Χιουμ μπούκαρε στο δωμάτιο με τους φιλοσόφους και, ως άλλη Σαπφώ Νοταρά, ανατίναξε τα πάντα.

Για να καταλάβουμε το πρόβλημα με την επαγωγική λογική, πρέπει να την αντιπαραβάλλουμε με την παραγωγική λογική. Οι παραγωγικοί συλλογισμοί ξεκινούν από κάτι γενικό και, μέσω αληθινών προκειμένων, καταλήγουν σε κάτι επίσης αληθινό. Έτσι, το συμπέρασμα αποτελεί υποπερίπτωση ή εξειδίκευση μιας αρχικής θέσης που τίθεται ως γενικός κανόνας. Το παράδειγμα με το τρίγωνο στο προηγούμενο γράμμα ήταν ένας τέτοιος παραγωγικός συλλογισμός. Άλλο ένα παράδειγμα είναι το εξής:

Προκείμενη 1: Ο Προκόπης είναι άνθρωπος.

Προκείμενη 2: Οι άνθρωποι είναι θνητοί.

Συμπέρασμα: Ο Προκόπης είναι θνητός.

Στην παραγωγική λογική, αν οι προκείμενες είναι αληθείς και δεν υπάρχει κάποιο λογικό σφάλμα στην πορεία, το συμπέρασμα είναι αληθές.

Σε αντιδιαστολή, οι επαγωγικοί συλλογισμοί ξεκινούν από κάτι ειδικό και επιδιώκουν να το γενικεύσουν.

Προκείμενη: Όσους κύκνους έχω συναντήσει, είναι όλοι τους λευκοί.

Συμπέρασμα: Όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί.

Fun fact: Αυτό είναι κάτι που οι Ευρωπαίοι πίστευαν όντως, μέχρι που οι Δανοί εξερευνητές είδαν για πρώτη φορά μαύρους κύκνους στη δυτική Αυστραλία.

Όπως είναι προφανές, η διαφορά των συμπερασμάτων μέσω της παραγωγικής και επαγωγικής συλλογιστικής είναι ποιοτική. Η πρώτη καταλήγει σε συμπεράσματα που είναι αληθή. Η δεύτερη, σε συμπεράσματα που είναι πιθανώς αληθή. Η προκείμενη στο παράδειγμα με τους κύκνους υποστηρίζει το συμπέρασμα αλλά δεν το κατοχυρώνει.

Η Καθημερινή Φυσική συνεχίζει να υπάρχει γιατί άνθρωποι σαν κι εσάς την υποστηρίζουν. Εάν βρίσκετε τη δουλειά μας αξιόλογη παρακαλώ σκεφτείτε το ενδεχόμενο να αναβαθμίσετε τη συνδρομή σας.